Bothekan (7)

361. Nggayuh tawang (Pb)

        Njangka prakara kang mokal.

        tawang = langit


362. Nggedebog bosok (Bs)

        Wong kang ala rupane lan ya ala klakuane.


363. Nggedhekake puluk (Et)

        Nengenake memangan.


364. Nggegalak racak , menangi kemreki.

        Nggugah marang kekarepan kang ala.

365. Nggegem watu (Pb)

        Ngincim arep males.





367. Nggenteni watang putung (Bs)

Nggenteni pegaweyan.



368. Nggepok wangkong (Pb)

Geneman nganti nggepok cacate wong sing diajak guneman.



369. Nggondheli buntute macan (Pc)

Nggugu ujaring durjana, manut satingkah-polahe.

durjana = maling ; rampog ; mbrandhal.



370. Nggudel bingung (Pb)

Ora karuwan polahe jalaran keslepeg butuh.



371. Nggutuk api lamur (Bs)

Maeka marang liyan nganti nemu cilaka, nanging banjur api-api

(ethok-ethok) ora ngerti sebabe nemu cilaka.

nggutuk = nggepuk ; menthung



372. Nggutuk elor kena kidul (Pb)

Nyemoni.





373. Ngingu satru nglelemu mungsuh (Pb)

mBeciki marang mungsuh.



374. Nglancipi eri (Pb)

Ngobongi atine wong sing wis muring, kareben saya muring.



375. Nglungguhi klasa gumelar (Pb)

Nemu kepenak dene kabeh wis cumepak.



376. Nglungguhi klasa pengulu (Pc)

Dialap bojo dening ipe kapernah tuwa ing sapatine bojone.



377. Ngontragake gunung (Pb)

Misuwur banget ; nggumunake banget.

Kayata : wong sekeng (ringkih) bisa ngasorake wong sentosa utawa,

wong bodho bisa ngasorake wong pinter.



378. Ngoroki kuping (Pb)

Ngandhani utawa nuturi akeh-akeh.



379. Ngoyag-oyag turus ijo (Pb)

Ngganggu gawe prawan sing durung dewasa, utawa :

nDhemeni wadon bojone liyan.

turus = kethokan wit-witan cilik-cilik sing arep ditandur.



380. Ngrebut kemiri kopong (Pb)

Melik barang sing tanpa ana ajine.



381. Ngregem kemarung (Pb)

Momong wong sing angel watake lan mbebayani.

kemarung = erining oyot gembolo (gembili).



382. Ngubak-ngubak banyu bening ( Pb)

Gawe rerusuh.



383. Nututi layangan pedhot (Bs)

Ngarah baline barang sepele sing wis ilang, saumpama

sedyane klakon ora gathuk karo rekasane nututi.



384. Nyagak alu (Pb)

Dipercaya nanging ora mitayani (ora mrantasi).



385. Nyokot kelud (Bp).

Nglakoni pegaweyan kanthi rekasa ora ngrasakake pituwase.

pituwase = asile ; sembulihe, imbalane.



386. Nyalulu nruwelu (Pb)

Teka ing omahe wong duwe gawe tanpa diundang, mung golek suguhan.



387. Nyandhung cepaka sawakul (Pb)

Nemu kabegjan gedhe.

cepaka = barang kerajinan saka perak kayadene mangkok, bokor.



388. Nyaru wuwus ( Pb)

Nyela-nyela wong lagi guneman.

wuwus = omong



389. Nyawa saringan (Pc)

Wong utawa bocah sing bisa waras saka enggone lara meh

mati. Utawa : wong kang bisa lolos saka bebaya pati.



390. Nyempal sambi mancal (Bs)

Njupuk barange wong sing dipondhoki banjur lunga.

sambi = nyambi.



391. Nyeret pring saka pucuk (Bs), utawa : Ngglandhang pring

saka pucuk (Bs).

Pegaweyan sing sabenere gampang, dadi angel saka kleru

panggarape.



392. Nyolong pethek ( PB)

Luput ing pangira.

pethek = bethek ; pangira



393. Nyumur gumuling (Bs)

Babarpisan ora bisa nyimpen wewadi.

wewadi = wadi ; rahasia.



394. Nyundhang bathang bantheng (Bs)

Njunjung dharahing (turuning) ngaluhur sing wis apes.



395. Nyunggi lumpang kentheng (Pb)

Ngrasakake sesanggan kang banget abote.

lumpang kentheng = lumpang gedhe saka watu.



396. Nyungkup kramat bejad (Bs)

mBeciki apa-apa sing wis rusak banget.

kramat = makam , kubur



397. Nyuwuk kempul (Pb)

Ngreribedi wong kang lagi rembugan.

kempul = saemper gong cilik.



398. Obah ngarep kobet mburi (Pc)

Yen sing dadi pengarep gelem nyontoni, andhahane melu wae.

andhahan = reh-rehan ; bawahan ; anak-buah



399. Oleh angin becik ( ...)

Ana ungup-ungupe bakal oleh kabegjan.



400. Olehe njenthik arep dijempol (Pc)

Olehe njaluk arep dijaluk.



401. Opor bebek mentas saka awake dhewek (Bs)

Bisa mentas saka pambudidayane dhewe.



402. Ora ana balung erine (Pb)

Ora gawe sumelang apa-apa.



403. Ora ana banyu mili mendhuwur (...)

Turun apik ya dadi apik.



404. Ora ana kukus tanpa geni (Bs)

Saben ana warta mesthi ana nyatane.



405. Ora angon kosok (Pb)

Ora angon wayah.



406. Ora antop ora segu (Pb)

Ora nyuwara apa-apa.



407. Ora bisa ndulit mangsi (...)

Ora bisa nulis.



408. Ora duwe wudel (Pc).

Ora duwe nalar.



409. Ora ganja ora unus (Bs)

Rupane ala lan atine uga ala.

ganja = dhasar pesining keris sing rumakit karo wilahane.

unus (diunus) , tumrap keris sing diunus (dibateg) metu saka wrangkane.



410. Ora gembring ora waring (Pb)

Ora nyandhang , mlarat banget.

gembring = tipis lan mimpring tumrap kain.

waring = bangsane kadut alus sok digawe jubah.



411. Ora gembung ora irung (Pb).

Mlarat ora duwe keluwihan apa-apa.





412. Ora gendhong ora titir (Pb).

Ora kandha-kanda ; ora omong-omong.



413. Ora gombak ora kuncung ambege kaya Tumenggung (Pb)

Mlarat ora duwe kepinteran apa-apa nanging

gumedhe banget.



414. Ora jaman ora makam (Pb)

Ora manut kalumrahane wong akeh.



415. Ora Jawa (..)

Ora weruh ing tata.



416. Ora keris ora keras (...)

Senajan ora duwe gegaman yen keras (anggras).

keras omonge = anggras omonge ; banter sigrak omonge



417. Ora mambu enthong irus (Pb)

Wong liya braya ; dudu sedulur.



418. Ora ngerti kenthang kimpule (Pb)

Ora ngerti perkarane.



419. Ora ngilo githoke (Pp)

Ora ngelingi marang kekurangane awake dhewe.



420. Ora polo ora uteg (Pb)

Gebleg banget.





Pangimpun : Djajus Pete,
Pengarang Sastra Jawa Modern
Bojonegoro, 6 Nopember 2010.



(Ana candhake)